لزوم تشکیل پرونده شخصیت در فرایند دادرسی کیفری ایران

شخصیت مجموعه ای از ویژگی های ظاهری و غیر ظاهری رفتار یک فرد است که ثبات و جلوه ی بیشتری دارد و تاحدی قابل پیش بینی است. راجع به جبر و اختیار در بزهکاری از قدیم الایام اختلاف نظر وجود داشته است، عده ای قایل به اختیار تام بوده اند، گروهی معتقد به جبر تام بوده اند و گروه سوم ضمن رد هر دو نظریه ی قبل، قائل به نقش مهم بزهکار در فرایند کیفری هستند. طرفداران نظریه اخیر ضمن تاکید بر بررسی شخصیت مجرم تشکیل پرونده ای در کنار پرونده ی قضایی بنام «پرونده شناسایی شخصیت» را ضروری می دانند. پرونده شخصیت حاوی نتایج مطالعات و آزمایش های پزشکی، روان شناسی، روان پزشکی و پژوهش های اجتماعی درباره متهم و محکوم است. دست اندرکاران عدالت کیفری با مطالعه ی این نتایج و به طور کلی اقدامات انجام یافته، سعی در تطبیق مجازات ها، اقدامات تامینی و تربیتی و به طور کلی تصمیم های قضایی با شخصیت متهم یا بزهکار دارند. در حقوق کیفری ایران، در برخی قوانین از جمله در مواد 18، 37 ، 38، 43، 60، 64، 152 ، 188، ... قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و ماده 222 آیین دادرسی کیفری به طور ضمنی ، و مواد 47 و 64 آیین نامه اجرای سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب 1384 در مرحله اجرای مجازات حبس صراحتاً به تشکیل پرونده شخصیت اشاره شده است. بررسی های میدانی انجام شده در زندان ها و کانون های اصلاح و تربیت کشور گواه بر آن است که در این مرحله نیز به صورت علمی کاربردی چنین پرونده ای تشکیل نمی گردد. عوامل مختلفی مانع اعمال دقیق این تأسیس حقوقی و اتخاذ تصمیمات قضایی برمبنای شخصیت افراد در کشور ایران می باشد که به طور کلی می توان به موانع قانونی، قضایی و اجرایی اشاره کرد. تنها راه برطرف کردن این موانع نیز تلاش و همیاری قوای سه گانه (مقننه، مجریه و قضاییه) می باشد.